Działania w obszarze naukowym na Wydziale Hodowli i Biologii Zwierząt UTP realizowane są bez żadnych opóźnień. Pomimo przeciwności wynikających z działań prewencyjnych związanych z pandemią prace badawcze są kontynuowane z zachowaniem podwyższonych zasad bezpieczeństwa zdrowia pracowników naukowych. Prace badawcze w ramach projektu „Bezpieczna Ferma” są bliskie ukończenia pierwszego etapu badawczego, a spodziewane rezultaty mogą przerosnąć oczekiwania, wnosząc wartość dodaną do technologii odchowu kurcząt rzeźnych w kraju i na świecie poprzez poprawę warunków higienicznych ściółki, ograniczenie emisji związków odorowych do środowiska naturalnego oraz potencjalną możliwość ograniczania utraty wody z gleby po wykorzystaniu ściółki jako nawozu.

W ramach projektu „Bezpieczna Ferma – innowacja produktowa, procesowa i marketingowa związana z chowem kurcząt brojlerów”, który jest realizowany w latach 2020-2022 w ramach dofinansowania „Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie” przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z członkami Konsorcjum Bezpieczna Ferma, odbywają się badania naukowe, które mają na celu opracowanie i wdrożenie metody odchowu kurcząt rzeźnych z zastosowaniem naturalnych kopalin (glinokrzemianów). Prace badawcze realizowane przez zespół reprezentujący Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy odbywają się pod kierownictwem naukowym dr. inż. Mirosława Banaszaka z Katedry Hodowli Zwierząt WHiBZ. Projekt realizowany jest od 

1 lutego 2020 do 31 stycznia 2022 roku we współpracy z Kujawsko-Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Minikowie oraz Kujawsko-Pomorskim Zrzeszeniem Hodowców Drobiu i Producentów Jaj, a także firmy Olszewsky Sp. z o. o.

Prace badawcze prowadzone są w 5 etapach przy współudziale producentów kurcząt rzeźnych na fermach wielkotowarowych w województwie kujawsko-pomorskim. 

Celem projektu jest uzyskanie surowca drobiowego (mięsa) o podwyższonej jakości z produkcji charakteryzującej się wysokim poziomem bezpieczeństwa. Może okazać się to bardzo przydatne w tzw. nowej rzeczywistości po pandemii, gdyż krajowa nadprodukcja mięsa kurcząt rzeźnych staje przed niebezpieczeństwem ograniczenia rynków sprzedaży, co rodzi konieczność opracowania technologii odchowu kurcząt z zachowaniem poziomu jakości mięsa, polepszonych warunków utrzymania i odpowiedzialnym obniżonym odziaływaniem na środowisko. Innowacyjne rezultaty projektu mogą przyczynić się do utworzenia produktu o wartości dodanej, co sprzyja konkurencyjności na rynku produktów żywnościowych w kraju.

Wykorzystywane w pracach badawczych glinokrzemiany ‒ jako naturalne kopaliny ‒ mają zdolności absorbowania wody oraz gazów toksycznych, w tym powszechnie obecnego przy produkcji drobiarskiej amoniaku. W projekcie „Bezpieczna Ferma” wybrane glinokrzemiany stosowane są jako dodatek do paszy i ściółki. Dodatek do paszy pozytywnie wpływa na rozwój przewodu pokarmowego i lepsze wchłanianie białka, a w konsekwencji jego mniejszą emisję do środowiska; dodatek do ściółki osusza ją dzięki absorbcyjnym możliwościom glinokrzemianów, co polepsza warunki w obiekcie i sprzyja wyższej zdrowotności skóry kurcząt – szczególnie w okolicy piersi i na podeszwach stóp. Glinokrzemiany pozostające w ściółce wykorzystanej jako nawóz na polach stanowią również absorbent dla wody w glebie i przewiduje się, że w pewnym stopniu mogą ograniczyć negatywne efekty niedoboru wody dla roślin uprawnych. Można stwierdzić, że cząstki glinokrzemianów stanowią pułapkę dla wody.

W szerokich badaniach prowadzonych w ramach projektu uczestniczy kilka zespołów badawczych z UTP, a każdy z nich koordynuje badania na określonym etapie.

Wraz z rozpoczęciem odchowu kurcząt rzeźnych na każdej z czterech ferm prowadzone są prace kontrolne dotyczące produkcji, za które odpowiedzialny jest koordynator terenowy mgr inż. Jakub Biesek. Prace te dotyczą kontroli wyników produkcyjnych, w tym prawidłowego wzrostu kurcząt, spożycia paszy oraz warunków panujących wewnątrz kurników. Podczas trwania odchowu niezbędna jest kontrola stanu mikrobiologicznego ściółki oraz powietrza. Zadanie to koordynowane jest przez dr hab. inż. Katarzynę Budzińską, prof. uczelni z Katedry Biologii i Środowiska Zwierząt. Celem tego zadania jest sprawdzenie, czy stosowanie glinokrzemianów może wpływać na obecność grzybów i bakterii w ściółce oraz powietrzu podczas odchowu. W trakcie trwania odchowu wykonywane są również analizy biochemiczne ściółki, szczególnie w kierunku obecności amoniaku w ściółce. Zadanie to wykonywane jest przez Wydziałowe Laboratorium Jakości Pasz i Surowców Zwierzęcych pod kontrolą dr. hab. inż. Szymona Różańskiego, prof. uczelni.

Pobrany po zakończeniu odchowu materiał badawczy jest analizowany w laboratoriach Wydziału Hodowli i Biologii Zwierząt UTP. Analizy jakości pozyskanego surowca oraz jego stanu przydatności, z uwzględnieniem bezpieczeństwa żywności przeprowadzane są w Katedrze Hodowli Zwierząt. Dodatkowo we współpracy z zespołem z Katedry Fizjologii, Zoofizjoterapii i Żywienia Zwierząt, pod kierownictwem dr hab. inż. Joanny Boguckiej, prof. uczelni wykonywane są badania histologiczne i morfologiczne jelit kurcząt rzeźnych oraz mięśni piersiowych. Pozwala to ocenić, czy glinokrzemiany wpływają na zdrowotność jelit kurcząt oraz na poprawną strukturę mięśni piersiowych. W ramach współpracy zespół z Katedry Biotechnologii i Genetyki Zwierząt pod kierownictwem prof. dr hab. inż. Marii Siwek-Gapińskiej wykonuje także analizy ekspresji genów u kurcząt rzeźnych.

Szeroki zakres badań naukowych w ramach opisanego projektu pozwoli na opracowanie i wdrożenie bezpiecznej metody stosowania glinokrzemianów w wielkotowarowej produkcji kurcząt rzeźnych przy pozyskaniu dobrej jakości surowców. Kolejnym aspektem badań jest bezpieczeństwo produkcji poprzez ograniczenie wydzielenia szkodliwych gazów, w tym amoniaku, do środowiska naturalnego. Przewidywane rezultaty mają rzeczywistą szansę zwiększyć ekonomikę produkcji drobiu.

Wyniki naukowe projektu mogą być zastosowane w praktyce, co jest bardzo pozytywnie odbierane przez otoczenie. Dzięki współpracy z producentami drobiu, w tym ze zrzeszeniem oraz KPODR w Minikowie czy Olszewsky Sp. z o.o. Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt UTP ma duży wpływ na rozwój ważnej dziedziny rolnictwa, jaką jest produkcja drobiarska w Polsce.

Dzięki wsparciu i zaangażowaniu władz WHiBZ, pasji i pracowitości członków zespołów badawczych, pomimo trudnej sytuacji wywołanej pandemią, uczestnicy projektu „Bezpieczna Ferma”, reprezentujący wszystkie jednostki wydziału, zachowują ciągłość prac badawczych, realizując je zarówno w terenie, jak i w laboratoriach. Solidarność i spójność zespołów ze wszystkich jednostek Wydziału Hodowli i Biologii Zwierząt była dotąd rzadka, ale dzięki projektowi słowo „współpraca” jest jej idealnym odzwierciedleniem.

tekst: dr inż. Mirosław Banaszak, mgr inż. Jakub Biesek